Verduurzamen? Luister naar de wensen van bewoners

Alied Fijen zette in 2018 de afdeling bewonerszaken op. Als manager bewonerszaken zoekt ze samen met haar team bij elk renovatieproject vanuit de techniek de verbinding met de bewoner. In een serie blogs deelt ze haar visie op de laatste ontwikkelingen op het gebied van bewonerszaken.

Binnen het sociale domein zijn de meeste huurders niet enthousiast als het gaat over verduurzamingsmaatregelen. Ze hebben vaak andere zorgen aan hun hoofd – bijvoorbeeld financieel - en hebben geen zin in overlast voor iets waar ze geen behoefte aan hebben. Aan ons van bewonerszaken de schone taak om deze mensen mee te krijgen in de duurzaamheidsopgave. Ik kan alvast verklappen: ondanks de weerstand in het begin, is achteraf zo goed als iedereen tevreden.

We merken eigenlijk bij iedere bewonersdoelgroep weerstand bij het aankondigen van verduurzamingmaatregelen. Met uitzondering van jongeren onder de dertig. Zij zijn volledig doordrongen van het belang van verduurzaming. Helaas voor woningcorporaties is deze groep in de minderheid. Duurzaamheid is wel het laatste waar veel huurders in het sociale domein aan denken; hun mentale bordjes zijn vaak al overvol. En daarbij zijn bewoners bang voor huurverhoging door verbeteringen aan hun woning, dus houden ze de boot graag af. Maakt dit het ophalen van draagvlak een moeilijk en slepend proces? Zeker niet. Sterker nog, wij hebben geleerd dat als je aansluit op de belevingswereld van bewoners, het allemaal wel meevalt. Om de weerstand weg te nemen, moet je simpelweg iets tegenover de maatregelen zetten waar ze wél blij mee zijn.

Kosten

De portemonnee staat voor alle bewonersdoelgroepen op de eerste plaats. Wij adviseren altijd te streven naar woonlastenneutraliteit. Dat wil zeggen dat de huurverhoging in balans is met de energiebesparing. Huurders kunnen er financieel op vooruit gaan als ze de verduurzamingsmaatregelen optimaal inzetten, maar ze gaan er zeker niet op achteruit. Het is belangrijk de kosten zo goed mogelijk door te rekenen en voor zover mogelijk inzichtelijk te maken. Zo weten huurders waar ze aan toe zijn en kunnen we ze op dat vlak al geruststellen. Vervolgens verschilt de aanpak per doelgroep om de weerstand weg te nemen.

Extra trui

Zo zijn 65-plussers het moeilijkst te overtuigen. Veel van hen hebben de energiecrisis meegemaakt en doen als vanzelfsprekend al veel zaken om energie te besparen. Bijvoorbeeld de verwarming nooit hoger dan 15 graden zetten en een extra trui aantrekken. Kosten besparen lukt dan eigenlijk bijna niet meer, want lager dan laag gaat de energierekening niet. Daarnaast geldt: hoe ouder de bewoners, hoe meer ze opzien tegen werkzaamheden. Ze wonen al jarenlang prima, en willen vooral van hun rust genieten. Conclusie: we moeten ze met iets anders over de streep trekken.

Wat dat ‘anders’ precies is, onderzoeken we door middel van een woonwensenonderzoek. Kort uitgelegd vragen we bewoners tijdens zo’n onderzoek wat ze het fijnst en het minst fijn vinden aan hun woning en complex. Wij zoeken vervolgens naar overeenkomsten in de wensen en behoeften van de bewoners en brengen op basis hiervan een advies uit naar de woningcorporatie. Zo geven ouderen bijvoorbeeld vaak aan dat ze behoefte hebben aan een plek om hun scootmobiel veilig en gemakkelijk te parkeren. Als dit wordt opgenomen in het plan, is het draagvlak zo binnen. Voor de jongere doelgroep is een unieke identiteit van de woning belangrijk. Als wij hen bijvoorbeeld aanbieden dat ze een keuze mogen maken uit een bepaalde selectie voordeuren, zijn ze vaak heel blij. En voor mensen met een migratieachtergrond kan zoiets simpels als een adapter voor een tajine al uitkomst bieden. Zo kunnen ze hun traditionele kookgerei blijven gebruiken op een elektrische kookplaat. Het begrijpen van en luisteren naar bewoners is noodzakelijk om te kunnen verduurzamen.

Gedragsverandering

Maar daarmee is de kous nog niet af. Vervolgens moet je bewoners meenemen in de werking van hun nieuwe woning. Als je al decennia lang op de automatische piloot de thermostaat naar beneden draait voor je gaat slapen, kom je met een aansluiting op het warmtenet van een koude kermis thuis. En ouderen die al hun hele leven op gas koken, kun je niet zonder uitleg achterlaten met een elektrische kookplaat. Gedrag verander je niet door alleen te informeren, daar is meer voor nodig. Hoe we dit doen stemmen we af op de betreffende doelgroep: van kookworkshops voor ouderen en vlogs voor jongeren tot persoonlijke uitleg op locatie en gamification (het inzetten van spelelementen) voor doelgroepen die online actief zijn. Ook het inzichtelijk maken van energieverbruik of de inzet van energiecoaches kunnen positief bijdragen. Bijvoorbeeld door bewoners op te leiden of aan te sluiten bij lokale initiatieven. Die energiecoaches geven hun buurtgenoten vervolgens persoonlijk uitleg over hoe alle nieuwe zaken werken. Praktisch en nuttig omdat bewoners elkaar onderling vaak meer vertrouwen en waardevol omdat het bijdraagt aan sociale cohesie. Win-win.

En dan de hamvraag: blijft de weerstand tegen de verduurzaming bestaan? Kort gezegd: nee. Omdat bewoners zich gehoord en gezien voelen en ze gewenste verbeteringen aan hun woning of complex krijgen, zijn ze achteraf eigenlijk altijd blij. Ouderen die zeggen dat het ‘toch wel heel fijn is geen koude voeten te hebben’, mensen die het prettig vinden een constante temperatuur in huis te hebben en keukenprinsen en –prinsessen die toegeven dat elektrisch koken eigenlijk heel prettig en veilig is. Woningen worden comfortabeler, er is minder geluidsoverlast en als alle maatregelen optimaal worden benut, leveren ze vaak ook nog een kostenbesparing op. Eerlijk is eerlijk, veel mensen moeten wennen, maar met de juiste begeleiding zijn ze binnen de kortste keren vergeten dat het ooit anders was. Het belangrijkste is dat ze zich onderdeel voelen van het proces. Het is ze niet opgedrongen, ze hebben meegedacht en zijn gegroeid binnen het proces. En daarmee is ons doel bereikt.